PINAGMULAN NG SALITANG BIBLIYA

     

 ANG SALITANG "BIBLIYA

Ang salitang tagalog na BIBLIYA,BIBLE (in english)BIBLIA(latin) ay mula sa salitang Griyegong biblion,biblos na nangangahulugang"aklat"," mga aklat" o "mga maliliit na aklat".

Ang salitang biblia ay mula sa ⁷salitang Griyegong salita: biblos,na lumalarawan sa panloob na bahagi ng halamang papirus,(plural;papyri)isang sangkap sa paggawa ng papel.

PAPYRUS PLANT NOWADAYS

Paper reed plant

Papyrus plant was long cultivated in the Nile delta region in Egypt and was collected for its stalk or stem,whose central pith was cut into thin strips,pressed together,and dried to form a smooth thin writting surface.

Reference

https://www.britannica.com/topic/papyrus-writing-material

(see Reference )

Ang Bibliya o Biblia (maging mala Griyegong pagbabaybay  man o maging mala-Kastila) ay isang grupo ng mga kasulatang relihiyoso na ginagamit sa HUDAISMO AT KRISTIYANISMO.At ang koleksiyon o listahan ng mga aklat na kinikilalang totoong bahagi ng banal na kasulatan ay magkakaiba sa iba't ibang denominasyon,na magagamit o ginagamit ng mga mambabasa na "batayan"ng kanilang pananampalataya,turo at paggawi.

Sa Hudaismo,ang Bibliya ay binubuo lamang ng 24 na aklat ng Tanakh(tinatawag na Lumang Tipan sa Kristiyanismo)at hindi kabilang dito ang Bagong Tipan.Sa mga Samaritano,ang Bibliya ay binubuo lamang ng limang aklat ng Torah(Henesis,Eksodo,Lebitiko,Deuteronomyo at Bilang).Sa Katolisismo,ang Bibliya ay binubuo ng 73 aklat ng pinagsamang Lumang Tipan na may kasamang Deuterokanoniko o Apokripa sa katawagang Protestante at Bagong Tipan.Sa Protestantismo,ang Bibliya ay binubuo ng 66 aklat ng Luma at Bagong Tipan liban sa Apokripa o Deuterokanoniko ng mga katoliko.Sa etiopianong Ortodokso,ang Bibliya ay binubuo ng 81 na aklat,habang ang may pinakamalaking kanon ang mga Silangang Ortodokso na kumikilala ng 84 na aklat bilang bahagi ng Bibliya.Sa Marcionismo(isang sektang Gnostiko ),11 lamang ang aklat na itituturing nilang Bibliya,at hindi kasama dito ang buong Lumang Tipan.(see Reference )

NILALAMAN NG BIBLIYA

Sa mababasa nating aklat ng Genesis,malalaman natin na ang Bibliya ay may pasimula,kung saan lahat ng mga bagay ng sanlibutan pinasimulang likhain ng Dios.Sa pasimula ng kasaysayan ng aklat ng Genesis malalaman o nalalaman natin kung papaano nilikha ng Dios ang tao.At nalalaman natin kung gaano kabuti ang Kaniyang nilikha(Gen.1:31 At nakita ng Dios ang lahat ng kaniyang nilikha, at, narito, napakabuti. At nagkahapon at nagkaumaga ang ikaanim na araw.)Ito ang unang aklat na mababasa natin sa Bibliya sa Lumang Tipan ng Dios.

Sa mga sumunod na kasaysayan ng Bibliya,na mababasa natin sa iba't ibang aklat,ilang beses na sumuway ang tao sa kautusan ng Dios,ganun pa man hindi nabibigo ang Dios na makasumpong ng taong matuwid sa kanyang harapan.Kagaya na lang ni Noe,(Datapuwa't si Noe ay nakasumpong ng biyaya sa mga mata ng Panginoon."Genesis 6:8",

(Ito ang mga lahi ni Noe. Si Noe ay lalaking matuwid at sakdal noong kapanahunan niya: si Noe ay lumalakad na kasama ng Dios.)

Genesis 6:9.At marami pang tao sa iba't ibang panahon ang kinalugdan ng Dios  kung kaya't ang tao ay patuloy na nabubuhay sa mundo.Kung papaanong may pasimula ang kasaysayan ng Bibliya,ito rin ay may kasaysayang magwawakas sa pamamagitan ng aklat ng pahayag.Nalalaman natin na ang lahat ng mga bagay na nilikha ng Dios ng pasimula ay NAPAKABUTI,ganun pa man nalalaman natin na dahil sa pagsalangsang ng tao sa kasalanan,nagkaroon tayo ng kautusan.Kaya't sa aklat ng payahag(Apocalipsis)na makikita natin sa Bagong Tipan ng Dios,na sinulat ni Juan na alipin ni Kristo mababasa natin na sinabi ni Kristo ang ganito"Ang magtagumpay, ay aking pagkakaloobang umupong kasama ko sa aking luklukan, gaya ko naman na nagtagumpay, at umupong kasama ng aking Ama sa kaniyang luklukan."

(Apocalipsis 3:21) Sa pahayag na ito,malinaw na ang tao ay may kailangang pagtagumpayan,upang maging karapatdapat sa karangalang ibibigay ni Kristo na anak ng Dios.At isa lang po ito sa mga sinasabing payahag ni Kristo para sa lahat ng tao."Ang biyaya ng Panginoong Jesus ay mapasa mga banal nawa. Siya nawa."

(Apocalipsis 22:21)

Tagalog (Ang Dating Biblia) (1905) (TAB)

Ang ugnayan ng iba't ibang sinaunang salin (manuskrito) ng Tanakh (Lumang Tipan). Halimbawa, ang salin ni Lucian ay resensiyon (pagbabago) ng saling Septuagint (LXX) na isinalin naman mula sa isang Hebreo na hindi umiiral. Ang Hebreong Masoretiko (MT) ay nagmula sa tekstong Hebreo na hindi na umiiral na mula din sa isang sinaunang tekstong Hebreo na hindi na rin umiiral (see Reference)

Tanakh o Lumang Tipan

Isa sa mga kweba ng Qumran kung saan natuklasan ang mga eskrolyo ng Patay na Dagat (Dead Sea Scrolls) noong 1947-1956. Ang Dead Sea Scrolls ang pinakamatandang manuskrito ng Tanakh (Lumang Tipan) at Apokripa na isinulat mula 150 BCE hanggang 70 CE

Bagong Tipan

Ang mga aklat ng Bagong Tipan ay orihinal na isinulat sa Griego. Ang mga kauna unahang salin ng Bagong Tipan sa ibang lenggwahe ay kinabibilangan ng lumang Latin (ika 2 siglo CE), lumang Syriac (ika 4 hanggang ika 5 siglo CE), at Coptic (ikaapat na siglo CE). Isa pang salin sa Latin bukod sa "lumang Latin" ang Vulgata na isinalin ni Jerome (342–420 CE). Ang Peshitta na isinalin sa lenggwaheng Syriac ang bibliang ginagamit sa iglesiang Syriac. Ang Peshitta ay naglalaman ng 22 sa 27 mga aklat ng Bagong Tipan at hindi kasama rito ang 2 at 3 Juan, 2 Pedro, Judas at Apocalipsis. Ang pinakamatandang pragmentaryong manuskrito ng Coptic (sinaunang lenggwahe sa Ehipto) ay nagmula sa ikaapat na siglo CE na binubuo ng mga teksto ng ebanghelyo.

Ang saling Aleman na tinatawag na Luther Bible ay isinalin ng "ama ng repormasyon" na si Martin Luther noong 1534. Ang saling ito ay base sa Textus Receptus. Ang Luther Bible ang kauna-unahang salin ng biblia na may hiwalay na seksyong tinatawag na Apokripa. Ang mga aklat na hindi kasama sa tekstong Masoretiko ng Lumang Tipan ay inilipat ni Luther sa seksyong ito. Si Luther ay naghayag din ng pagdududa sa apat na aklat ng Bagong Tipan na Sulat sa mga Hebreo, Sulat ni Santiago, Sulat ni Judas at Aklat ng Pahayag. Ang apat na aklat na ito ay inilipat niya sa huli ng mga aklat ng Bagong Tipan.

Ang pinakaunang salin ng Bagong Tipan sa lumang Ingles ay kinabibilangan ng bibliyang Tyndale (1539), Geneva (1560), Bishop (1568), Douay-Rheims (1582), King James Version (1611). Ang mga saling ito ay base sa Griegong Textus Receptus. Ang mga Bagong Salin naman sa Ingles gaya ng NASB (1963) at New International Version o NIV (1973) ay base sa edisyong kritikal ng Griegong Bagong Tipan na "Novum Testamentum Graece" na resulta ng "kritisismong tekstwal". Ang Novum Testamentum Graece ang pinaniwalaan ng mga iskolar na pinakamalapit sa orihinal na Griego ng Bagong Tipan. Ang Textus Receptus at Novum Testamentum Graece ay magkaiba sa 6,000 na instansiya ng Bagong Tipan.see reference